نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک یکی از جدیدترین شیوه های درمان بیماریها و همچنین افزایش قدرت تمرکز و ذهن است .

تاریخچه نوروفیدبک

همه چیز در سال‌های دهه 1960 شروع شد. دکتر باری استرمان Barry Sterman ، محقق دانشگاه UCLA کالیفرنیا، مشغول به انجام تحقیقاتی درباره فعالیت عصب‌شناختی مرتبط با خواب بود که در خلال آن موفق به کشف امواج 14 هرتز در EEG مغز گربه‌های مورد آزمایش گردید. این امواج با کاهش تنش عضلانی در گربه‌ها ارتباط داشتند و بعدها نام SMR به خود گرفتند.

دکتر استرمان و گروهش به تحقیقات خود ادامه دادند تا ببینند که آیا گربه‌ها در ازای دریافت پاداش (شیر)، تولید امواج SMR در مغز خود را افزایش می‌دهند یا خیر؟ پاسخ مثبت و نتیجه رضایتبخش بود. به دنبال آن دکتر استرمان هدایت تحقیقاتی برای NASA را برعهده گرفت که در آن به ارزیابی سمی بودن سوخت موشک پرداخت (افرادی که در معرض سوخت قرار می‌گرفتند دچار حالات استفراغ، سردرد، افزایش دم‌ و بازدم (هواگیری)، توهم و تشنج می‌شدند(.

دکتر استرمان گربه‌ها را در معرض مقدار زیادی سوخت قرار داد و در آن‌ها حالات استفراغ، سر و صدا، افزایش هواگیری، بزاق‌آوری، حملات تشنجی و مرگ را به دنبال هم مشاهده کرد. اما یک گروه از گربه‌ها واکنش دیگری نشان دادند که باعث تعجب گروه تحقیق شد. آن‌ها توانستند وقوع حملات را در دوز بیشتری نسبت به دوز قابل تحمل برای گربه‌های دیگر متوقف کنند. گروه با مراجعه به سوابق گربه‌ها دریافتند که این گروه از گربه‌ها پیش از این طی مطالعه خواب، تحت آموزش SMR قرار گرفته بودند. دکتر استرمان تحقیقات خود را روی انسان و در مورد بیماران مبتلا به صرع ادامه داد. او تاکنون مقالات زیادی درباره استفاده از نوروفیدبک نوشته است.

نوروفیدبک چیست؟

در مغز تمام ما انسان ها، هزاران فرایند و فعالیت خودکار و غیر ارادی در حال اتفاق افتادن است. فرایندهای ناهشیار بی شماری که کاملا از حوزه ی آگاهی و اختیار ما به دورهستند. هر لحظه در مغز هریک از ما، امواج مغزی خاص و فرایندهای فیزیولوژیک بی شماری در جریان است بدون آنکه ما آگاهی وشناختی نسبت به نحوه ی عملکرد آن ها داشته باشیم.

فرایندهای فیزیولوژیک نهفته در مغز ما و امواج مغزی موجود در آن دائما و بدون دخالت آگاهانه ی ما بر روی رفتار، افکار، عملکرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی ما تاثیر گذارند.

هیچ یک از ما انسان ها در شرایط طبیعی و نرمال نمی توانیم در مورد نحوه ی عملکرد هر یک از این واکنش های فیزیولوژیک غیرارادی و امواج مغزی موجود در مغزمان اطلاعات دقیق و روشنی داشته باشیم. به خودتان نگاه کنید! آیا می دانید در حال حاضر امواج مغزی شما در چه وضعیتی قرار دارند؟ طبیعتا در شرایط طبیعی و بدون استفاده از ابزارهای خاص نمی توانید نسبت به هیچ کدام از واکنش های فیزیولوژیک بدن خود آگاهی دقیقی داشته باشید.

علاوه براین وجود هرگونه ناهنجاری و اشکال در روند طبیعی عملکرد امواج مغزی و فرایندهای زیست شناختی در بدن انسان، می تواند منجر به بروز علائم بیمارگونه شود. به عبارت دیگر به هم خوردن روند طبیعی عملکرد امواج مغزی و واکنش های زیست شناختی می تواند به عنوان علامت و نشانه ای از وجود یک وضعیت بیمارگونه ی جسمانی یا روانی مورد توجه قرار بگیرد. نوروفیدبک، برای مغز انسان مانند یک آینه عمل می کند.

ما هر روز با نگاه کردن به آینه متوجه نقائص و اشکالات موجود در ظاهر خودمان می شویم. در واقع آینه ما را نسبت به وضعیت ظاهری مان و عیب و نقص های احتمالی موجود در آن آگاه می کند. این آگاهی و شناخت به ما کمک می کند تا در جهت رفع نقص های موجود در وضعیت ظاهری خود اقدام کنیم. نوروفیدبک دقیقا برای امواغ مغزی و عملکردهای فیزیولوژیک مغز ما به عنوان یک آینه ی پیشرفته عمل می کند. نوروفیدبک با استفاده از ابزارهای الکترونیک پیشرفته و کامپیوتر به ما کمک می کند تا از آن چه در مغز ما در حال رخ دادن است آگاه شویم.

نوروفیدبک به ما یاد می دهد امواج مغزی خود را در بهترین حالت تنظیم کنیم تا بهترین عملکرد را داشته باشیم. نوروفیدبک برای افزایش عملکرد مغز به کار گرفته می شود .کسانی که می خواهند توان فکری خود را افزایش دهند می توانند از نوروفیدبک استفاده کنند.

نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است ، که بازخورد عصبی نیز به آن گفته می شود. این وسیله جزو پیشرفته ترین وسائل پزشکی نوین است که بخش زیادی از این تکنولوژی مدیون تلاشهای ناسا (سازمان فضایی آمریکا)در سالهای اخیر است. امروزه حتی ورزشکاران حرفه ای فوتبال و شطرنج هم از نوروفیدبک استفاده می کنند تا دقت و سازمان بندی افکارشان را افزایش دهند. این روش، تصمیم گیری،برنامه ریزی و کنترل هیجان را تقویت می کند. نوروفیدبک یک روش درمانی است زیرا امواج مغزی که در اثر افسردگی، اضطراب،وسواس، میگرن و ... به هم ریخته است را به حالت طبیعی در می آورد و این اختلالات را درمان می کند.

نوروفیدبک در درمان اختلال پرتحرکی و کم تمرکزی، ای دی اچ دی(ADHD)موثر است و باعث تقویت تمرکز وتنظیم رفتار می شود. دقت و تمرکز افزایش می یابد و سازماندهی افکار و اعمال ایجاد می شود. کارهای ناگهانی وتکانشی کم می شود و تحرک بیش از حد،کاهش می یابد. نوروفیدبک در درمان اختلال یادگیری هم موثر است.

نوروفیدبک چگونه اثر می کند؟

طی سالها تحقیق وتجربه دانشمندان دریافته اند هرکاری مربوط به یک قسمت خاص از مغز است.مثلاً موقعی که احتیاج به فکر کردن داریم قسمت خاصی از مغز مشغول به کار می شود و اگر این قسمت از مغز خوب کار کند امواج خاصی ایجاد می کند. در نوروفیدبک به ما آموزش داده می شود که این امواج مغزی را تقویت کنیم تا بهتر فکر کنیم.

این روش درمانی با سایر روشهای درمانی حاضر کاملا متفاوت است ، و بیمار در نقش محصل و دانشجو ، پزشک در نقش معلم و دستگاه نوروفیدبک در نقش ابزار آموزشی و مطب یا کلینیک در نقش کلاس آموزشی است . بیمار در طی جلسات این کلاس های آموزشی یاد می گیرد که چگونه خودش با اصلاح امواج مغز خود بر بیماری اش غلبه کند و تا آخر عمر و بدون مصرف دارو زندگی سالمی داشته باشد. لابد از خود می پرسید که چگونه این کار امکان پذیر است ، مگر می شود که انسان خودش یاد بگیرد بر بیماری اش مسلط شود ؟

دستگاه نوروفیدبک چگونه کار می کند؟

دستگاه نوروفیدبک امواج مغز را به کامپیوتر می برد و آن را تجزیه وتحلیل می کند. روی مانیتور کامپیوتر می توانیم امواج مغزی را ببینیم. نوروتراپ (یاکسی که مسئولِ دستگاه نوروفیدبک است) دستگاه را طوری برنامه ریزی می کند که ما بتوانیم امواج مفید مغزمان را برای حرکت دادن تصاویر روی صفحه تلویزیون به کار گیریم. بنابراین ما صفحه کامپیوتر را می بینیم و با به کار گرفتن امواج مفیدِ مغزمان تصاویر آن را تغییر می دهیم. مثلاً یک قایق را حرکت می دهیم. بتدریج ما یاد می گیریم چگونه این کار را سریعتر و مداومتر انجام دهیم. در حقیقت یادگرفته ایم چگونه امواج مفید را در آن قسمت از مغزمان ایجاد کنیم.

دستگاه نوروفیدبک چه شکلی است؟

 نوروفیدبک یک کامپیوتر دارد. دو یا سه رشته سیم با چسب مخصوص روی سر ما گذاشته می شود.ما به صفحه کامپیوتر(مانیتور) نگاه می کنیم و در هر جلسه چندبازی کامپیوتری انجام می دهیم. البته نه با دست بلکه با نگاه کردن به صفحه کامپیوتر یا شنیدن صدای آن. بتدریج یاد می گیریم چگونه امواج مفید مغزی را ایجاد کنیم.

 نوروفیدبک، واکنش های فیزیولوژیک نهفته درمغز انسان و امواج مغزی که هر لحظه بر وضعیت رفتاری و عملکردی ما اثر گذارند را ثبت می کند و بعد آن چه که در همان لحظه در مغز انسان در حال اتفاق افتادن است را کاملا دقیق، روشن و واضح روی صفحه ی نمایشگر به تصویر می کشد.

نوروفیدبک به انسان کمک می کند تا از وضعیت امواج مغزی خود، از نحوه ی عملکرد واکنش های زیست شناختی غیرارادی مغز خود در لحظه، آگاهی و شناخت دقیق و فوری کسب کند. این افزایش آگاهی و شناخت به فرد کمک می کند تا بتواند در جهت رفع اشکالات و ناهنجاری های موجود در امواج مغزی خود اقدام کند. افزایش آگاهی نسبت به وضعیت امواج مغزی با عث می شود فرد بتواند کنترل بیشتری بر این امواج داشته باشد. نورووفیدبک روشی است برای اینکه یاد بگیریم چگونه امواج مغزی و فعالیت هایی که در مغز ما به طور طبیعی و خودکار انجام می شود را کنترل کنیم. در حقیقت با نوروفیدبک می آموزیم به طور ارادی امواج مغزی خود را با استفاده از بازخوردی که از دستگاه دریافت می کنیم تغییر بدهیم. نوروفیدبک ابزاری است برای کنترل، تغییر و اصلاح امواج مغزی در جهت رسیدن به کاهش علائم بیماری و افزایش سطح سلامت جسمانی و روانی.

روش انجام نوروفیدبک ؟

در این روش شما در مقابل یک مانیتور می نشینید و الکترودی که روی سر شما قرار دارد امواج مغزی شما را دریافت و به کامپیوتر هدایت می کند .حالا شما با دیدن امواج مغزی خود روی صفحه مانیتور می توانید به تنظیم و کنترل آنها بپردازید و در تمام این مراحل درمانگر در کنار شما نشسته و به شما یاد می دهد که چگونه می توانید این کار را انجام دهید.

درواقع نوروفیدبک شما را قادر به دیدن دنیای درون مغزتان می کند ، به عنوان مثال در صفحه مانیتور شما یک شکل شبیه سازی شده امواج مغزی را به شکل یک بازی می بینید و با نگاه کردن به صفحه مانیتور و بدون استفاده از دست شروع به بازی می کنید. دستگاه الگوهای امواج مغزی شما را پردازش می کند و در صورتیکه این الگوها مناسب باشد شما در بازی به جلو خواهید رفت و در غیر اینصورت شکست می خورید ،به این ترتیب شما یادمیگیرید که مثلا در شرایط اضطراب چگونه می توانید مغز خود را طوری تنظیم کنید که آرامش جایگزین اضطراب شود.

آیا این روش علمی است؟

مکانیسم این کار و نحوه انجام آن چگونه است ؟

درست است که باور کردنش مشکل است ولی این روش درمانی یکی از روشهای درمانی ثابت شده در مجامع معتبر علمی دنیا می باشد که شمار زیادی از بیماری ها بدین ترتیب تحت درمان قرار می گیرد. مغز انسان از میلیونها سلول عصبی که ارتباطات تنگاتنگی با یکدیگر دارند تشکیل شده که با همدیگر تبادل الکتریکی و شیمیایی دارند ، علم نوروفیدبک بر اساس تغییرات الکتریکی مغز پایه گذاری شده ، بدین ترتیب که تبادلات الکتریکی بین سلولها ایجاد میدانهای الکتریکی می کند که توسط دستگاه الکتروآنسفالوگرافی ثبت می شود . در بعضی از بیماریهای مربوط به سیستم عصبی بصورت موضعی و در یک ناحیه بخصوصی از قشر مغز فعالیت الکتریکی مغز تغییر پیدا می کند که ممکن است کم یا زیاد شود برای مثال در بچه هایی که دچار بیش فعالی و یا ADHD هستند در نواحی فرونتال مغز امواج بتا با فرکانس بالای 14 هرتز کمتر شده و در عوض امواج آهسته تتا با فرکانس 4-8 هرتز بیشتر می شود.

با روش درمانی نوروفیدبک بیمار یاد می گیرد که چگونه فعالیت الکتریکی ناحیه ای از مغز که دچار اختلال شده اصلاح کند و آن را به حالت طبیعی در آورد و چون چگونگی کار را طی چند جلسه یاد می گیرد ، هرگز آن را فراموش نخواهد کرد و در مقایسه با درمان داروئی بهبودی برای مدت خیلی طولانی تری ادامه خواهد داشت و شاید بیمار تا آخر عمر از بیماری درمان شده توسط نوروفیدبک رهایی یابد .

روش نوروفیدبک توسط اداره غذا و داروی آمریکا ( معتبرترین سازمان جهانی پزشکی) جهت درمان اضطراب ،استرس،افسردگی،بیش فعالی کم توجهی، سردرد (میگرن)،دردهای مزمن،اختلالات خواب،سوء مصرف مواد،وسواس،صرع(تشنج) و بازتوانی سکته مغزی مورد تایید قرار گرفته است.

مزیتهای درمانی نوروفیدبک در مقایسه با درمان داروئی

1- دارو درمانی را می شود به اصلاح نمره چشم با عینک مقایسه کرد تا زمانی که عینک بر روی چشم است دید خوب است ولی به محض اینکه عینک از روی چشم برداشته می شود ، بیمار از نظر بینایی مثل وضعیت قبل از درمان می شود. یعنی دارو درمانی تنها علائم را موقتا از بین می برد ، مانند درمان بیماری هایی نظیر ADHD یا بیش فعالی و OCD یا وسواس و ... که به محض قطع دارو مجددا بیماری عود می کند . در صورتی که در درمان با نوروفیدبک پایدارتر است .

2- نداشتن عوارض جانبی و اثرات سوء بسیاری از داروها.

3- تنظیم کل فعالیت مغز در نوروفیدبک

کاربردهای نوروفیدبک/بیوفیدبک

نوروفیدبک تأثیرات قابل توجهی در درمان بسیاری از اختلالات ازجمله AD/HD، حملات هراس، فوبی‌ها، وسواس، اضطراب، ناتوانایی یادگیری و... دارد.

کاربردهای دیگر:

* تنظیم توجه، افزایش تمرکز، متعادل کردن گوش بزنگی/ برانگیختگی

* مدیریت استرس، کاهش تنش

* توانایی کنار آمدن با کار زیاد، ذخیره انرژی و به دور ماندن از خستگی یا فرسودگی شغلی

* افزایش خلاقیت

* بهبود تصمیم‌گیری و کاهش خطا

* بازیابی سریع آرامش درونی در شرایط استرس‌زا

* افزایش آگاهی * کاهش اضطراب

* یادگیری سریع

* بهبود حس بخشایش

* تقویت مهارت‌های ارتباطی

* بهبود حافظه

* توانایی بازگشت سریع به زمان حال

* آمادگی بیشتر برای پذیرش تغییر

* کاهش کج‌خلقی

* متعادل کردن منتقد درون

* بهبود مدیریت درون و واکنش‌های هیجانی

* توانایی تغییر آسان توجه از کاری به کار دیگر

* افزایش انگیزه

* افزایش خودشکوفایی

* افزایش حس حمایت از خود

* افزایش پذیرش خود

لیست بیماری های قابل درمان با نوروفیدبک و بیوفیدبک

الف : بیماریهایی که نوروفیدبک و بیوفیدبک در درمان آنها تاثیر بسزایی دارد :

1- بیش فعالی کودکان و بزرگسالان ( ADHD ) و (ADD)

2- عدم کنترل ادرار در خانمها

ب : بیماریهایی که نوروفیدبک و بیوفیدبک در درمان آنها موثرند :

1- اضطراب و تعریق دستها

2- دردهای مزمن

3- بیماری صرع

4- یبوست

5- میگرن

6- فشارخون

7- بیماریهای مربوط به مفصل فک

8- چاقی

9- بیماری وسواس

10- اوتیسم                                               

11- اختلالات خواب

12- اختلال در یادگیری

13- تیکها

14- آسم

15- افزایش توان ذهنی

16- افزایش مهارتهای ورزشی

17- وزوز گوش

18- افسردگی

19- استرس

ج : بیماریهایی که نوروفیدبک و بیوفیدبک تا حدودی موثرند :

1- الکلیسم و اعتیاد

2- سندرم بعد از ضربه های مغزی و موج گرفتگی PTSD

3- فیبرومیالژی

4- بیماریهای مربوط به اختلال کنترل مدفوع در بچه ها

5- اختلال کنترل ادرار در مردان

6- دیابت

7- آرتریت

دکتر نادر اسدالهی